તેમના પૂર્વજો મોટા સામ્રાજ્યમાં રાજ કરતા આલીશાન મહેલોમાં રહેતા હતા, પરંતુ સુલતાના બેગમના નસીબમાં મુઘલ શાસકોના જીવનમાં સુખ ક્યાં છે. તે કોલકાતાની ઝૂંપડપટ્ટીમાં રહેવા મજબૂર છે.
હા, 60 વર્ષની સુલતાના બેગમ ભારતના છેલ્લા મુઘલ શાસક બહાદુર શાહ ઝફરની પૌત્રી છે. તેણીનો શાહી વારસો હોવા છતાં, તેણી સાધારણ પેન્શન પર તેની દૈનિક જરૂરિયાતોને પહોંચી વળવા માટે સંઘર્ષ કરે છે.
તેમના પતિ રાજકુમાર મિર્ઝા બેદર બખ્તનું વર્ષ 1980માં અવસાન થયું હતું અને ત્યારથી તે ગરીબોનું જીવન જીવી રહી છે. તે હાવડામાં ઝૂંપડપટ્ટીમાં રહે છે. આટલું જ નહીં, તેઓએ તેમના પડોશીઓ સાથે રસોડું વહેંચવું પડે છે અને બહારના નળમાંથી પાણી ભરવું પડે છે.
સુલતાના શાહી પરિવારની સભ્ય હોવાના મજબૂત પુરાવા છે, તેમ છતાં તેને દર મહિને માત્ર રૂ. 6,000 પેન્શન મળે છે. સુલતાના, જે તેની અપરિણીત પુત્રી મધુ બેગમ સાથે રહે છે, કહે છે, ‘અમે જીવિત છીએ, પરંતુ માત્ર ઉપરવાળા જ જાણે છે કે કેવી રીતે. મારી બીજી દીકરીઓ અને તેમના પતિઓ પણ ખૂબ ગરીબ છે. તે પોતે ખૂબ જ સખત રીતે જીવે છે, તેથી કોઈ અમને મદદ કરી શકે નહીં.
સુલતાનાને તેની પાંચ પુત્રીઓ અને એક પુત્રના ખર્ચને પહોંચી વળવા માટે દર મહિને પેન્શન તરીકે 6,000 રૂપિયા મળે છે. તાજેતરના વર્ષોમાં, ઘણા લોકોએ તેમની દુર્દશા તરફ સરકારનું ધ્યાન દોરવાનો પ્રયાસ કર્યો છે.
મુઘલ સલ્તનત કે જેનો સુલતાન હતો તેણે 16મી, 17મી અને 18મી સદીમાં ભારતીય ઉપખંડના સ્થાપત્યમાં મોટો ફાળો આપ્યો હતો. આગરાનો તાજમહેલ અને દિલ્હીનો લાલ કિલ્લો મુઘલ શાસકો દ્વારા બાંધવામાં આવેલા સ્મારકોના કેટલાક ઉદાહરણો છે.
પરંતુ સુલતાનને વર્ષોથી કેન્દ્ર અને રાજ્ય સરકારો સમક્ષ પેન્શન અને પાયાની સુવિધાઓ માટે આજીજી કરવી પડી હતી. તેમની પૌત્રી રોશન આરાને સરકારી નોકરી આપવામાં આવી છે, જેને 15,000 રૂપિયાનો પગાર મળે છે. પરંતુ તેના પરિવારના અન્ય સભ્યો ભણેલા નથી, તેથી તેઓ સરકારી નોકરી માટેની પરીક્ષા પાસ કરી શક્યા નથી.
સુલતાના ઘણા વર્ષો સુધી આજીવિકા માટે ચાની દુકાન ચલાવતી હતી, પરંતુ પછી તેણે કપડાં સીવવાનું કામ હાથમાં લીધું. તેણી કહે છે, ‘હું આભારી છું કે ઘણા લોકો મારી મદદ માટે આગળ આવ્યા છે. મારા પતિ મોહમ્મદ બેદર બખ્ત મને કહેતા હતા કે અમે એક પ્રતિષ્ઠિત શાહી પરિવારમાંથી આવ્યા છીએ અને અમે ક્યારેય ભીખ નથી માગતા.
સમ્રાટ બહાદુર શાહ ઝફર, સુલતાનના પતિના પરદાદા, 1837 માં સિંહાસન પર બેઠા. તેઓ ભારત પર ત્રણ સદીઓ સુધી શાસન કરતા મુઘલ સામ્રાજ્યના છેલ્લા સમ્રાટ હતા.
1857નો વિદ્રોહ બહાદુર શાહ ઝફરના નેતૃત્વમાં થયો હતો, પરંતુ જ્યારે આંદોલનને કચડી નાખવામાં આવ્યું ત્યારે બ્રિટિશ સામ્રાજ્યએ તેમને 1858માં મ્યાનમાર મોકલી દીધા. આ દરમિયાન તે તેની પત્ની ઝીનત મહેલ અને અન્ય પરિવારના સભ્યો સાથે રહેતો હતો. 7 નવેમ્બર 1862ના રોજ તેમનું અવસાન થયું. અહીં તેમની કબર બનાવવામાં આવી હતી. મ્યાનમારના કેટલાક સ્થાનિક લોકોએ તેમને સંતની ઉપાધિ પણ આપી હતી.
1857ના બળવા દરમિયાન બહાદુર શાહના ઘણા બાળકો અને પૌત્રોની હત્યા કરવામાં આવી હોવા છતાં, તેમના કેટલાક વંશજો આજે અમેરિકા, ભારત અને પાકિસ્તાનના જુદા જુદા ભાગોમાં રહે છે.
