આજે મહિલાઓ પણ પુરુષો સાથે ખભા ઉભા રહીને ચાલે છે. તે કોઈપણ ક્ષેત્ર હોય, મહિલાઓ તમામ ક્ષેત્રમાં પુરુષોને સખત સ્પર્ધા આપી રહી છે. કેટલીક આદિવાસી મહિલાઓ શિક્ષિત ડિગ્રીધારકોને પણ પાછળ છોડી ગઈ છે. એક તરફ શિક્ષિત લોકો 15 થી 20 હજાર રૂપિયાની નોકરી કરવા માટે મજબૂર છે, તો બીજી બાજુ 4 આદિવાસી મહિલાઓએ કેટલાક સરળ અભ્યાસ કરીને પોતાને આવો વ્યવસાય સ્થાપ્યો છે, જેનું ટર્નઓવર આજે કરોડોમાં છે. તે 4 આદિજાતિ મહિલાઓએ બધા લોકો માટે એક દાખલો બેસાડ્યો છે. ચાલો આપણે જાણીએ આદિવાસી મહિલાઓની વાર્તા જેણે જાતે જ સફળતા હાંસલ કરી છે.
આ ચાર મહિલાઓ જીજા બાઇ, સંજીબાઈ, હંસી બાઇ અને બબલીએ મળીને આદિવાસી મહિલાઓને રોજગાર સાથે જોડીને ગરીબી દૂર કરવા એક મહાન પહેલ કરી છે. આ બધી મહિલાઓની સફળતા જોઈને દરેક જણ આશ્ચર્યચકિત થાય છે. આ ચાર મહિલાઓ તમામ મહિલાઓ માટે રોલ મોંડેલ બની છે.
જીજા બાઇ, સંજી બાઇ, હંસી બાઇ અને બબલી, આ ચારે મહિલાઓ રાજસ્થાનની રહેવાસી છે. આ ચારે મહિલાઓ જંગલોમાં લાકડુ લાવવા જતી. ત્યાં ઉનાળાની રૂતુમાં પીસેલા ઝાડ ઉપર સૂકતા અને જમીન પર પડતા. આ મહિલાઓ જંગલમાંથી લાકડાની સાથે સીતાફળ (શરીફા) લાવતા હતા. ત્યારબાદ મહિલાઓએ તે કસ્ટર્ડ ફળને રસ્તાની બાજુમાં સાચવવાનું નક્કી કર્યું. લોકોને ફળો ખૂબ ગમ્યાં, જેણે મહિલાઓને પણ ઘણો ફાયદો કર્યો.
આ ચાર મહિલાઓને ફળનું કામ ખૂબ જ ફાયદાકારક લાગ્યું. તે પછી મહિલાઓએ પહેલા રાજસ્થાનના ભિન્નનામાં “ઘૂમર” નામથી તેમના વ્યવસાયનો પાયો નાખ્યો. ચારે લોકોએ તેમની કંપનીમાં આદિવાસી પરિવારોને ઉમેરવાનું શરૂ કર્યું. મહિલાઓએ તે પરિવારોને જંગલમાંથી સીતાફળ લાવવાની જવાબદારી સોંપી હતી. કંપનીએ તે સીતાફળ ખરીદી અને રાષ્ટ્રીય કક્ષાની કંપનીઓને વેચવાનું શરૂ કર્યું. ચાલો તમને જણાવી દઈએ કે પીસેલાનો ઉપયોગ આઇસક્રીમ બનાવવા માટે પણ થાય છે. આને કારણે કંપનીનો ધંધો ચાલુ રહ્યો. હવે તમામ આઈસ્ક્રીમ ઉત્પાદકો આદિવાસી મહિલાઓની કંપનીમાંથી સીતાફળ ખરીદી રહ્યા છે. હવે તે મહિલાઓની કંપની કરોડોમાં સારું ટર્નઓવર કરી રહી છે.
કંપની સંજીબાઈ ચલાવે છે. તેમનું કહેવું છે કે સીતાફલ પલ્પ પ્રોસેસીંગ યુનિટ 21.48 લાખ રૂપિયામાં ખોલ્યું હતું. નાનામાં, આ એકમ મહિલાઓ દ્વારા ચલાવવામાં આવી રહ્યું છે. સરકારની જેમ સીડ કેપિટલ રિવolલ્વિંગ ફંડના રૂપમાં પણ ટેકો મળી રહ્યો છે. દરરોજ અહીંથી 60-70 ક્વિન્ટલ પીસેલા પલ્પ કાઢવામાં આવે છે. 8 પસંદગી કેન્દ્રોમાં દરરોજ 60 મહિલાઓને રોજગારી મળી રહી છે. અહીં કામ કરતી મહિલાઓને દરરોજ 150 રૂપિયા વેતન મળે છે. મહિલાઓને કામની ઉપલબ્ધતાને કારણે, વિસ્તારની ગરીબી પણ ઓછી થઈ રહી છે અને મહિલા સશક્તિકરણને પણ પ્રોત્સાહન મળી રહ્યું છે.
આદિજાતિ મહિલાઓએ જણાવ્યું કે, “પહેલા સીતાફળને ટોપલીમાં વેચતી વખતે, અમે મોસમમાં 8 થી 10 રૂપિયા એક કિલો મેળવતા હતા. પરંતુ પ્રોસેસિંગ યુનિટ સ્થાપ્યા બાદ હવે આઇસક્રીમ કંપનીઓ 160 રૂપિયા પ્રતિ કિલો ચૂકવી રહી છે. આ વર્ષે રાષ્ટ્રીય બજારમાં 10 ટન પલ્પ વેચવા માટે તૈયાર છે, જેનું ટર્નઓવર 10 કરોડને પાર કરશે. મહિલાઓએ જણાવ્યું હતું કે છેલ્લા બે વર્ષમાં કંપનીએ 10 ટન પલ્પનું વેચાણ કર્યું છે. જો બજારમાં પલ્પનો સરેરાશ ભાવ 150 રૂપિયા માનવામાં આવે તો કંપનીનું ટર્નઓવર 3 કરોડ સુધી પહોંચવાની ધારણા છે.
સીતાફળ ના ફાયદા
સીતાફળનો ઉપયોગ ફ્રૂટ ક્રીમ બનાવવા માટે થાય છે. એક માહિતી અનુસાર રાજસ્થાનના પાલી વિસ્તારમાં સરેરાશ ટન સીતાફળ પલ્પનું ઉત્પાદન થાય છે. દેશની મોટી આઇસક્રીમ કંપનીઓને સીતાફળ અહીંથી સપ્લાય કરવામાં આવે છે. આદિજાતિની મહિલાઓએ સીતાફળનો પલ્પ કાઢવાનું નું કામ શરૂ કર્યું છે. ફક્ત આદીવાસી મહિલાઓની આ કંપની મોંઘા ભાવે આ પલ્પ ખરીદી રહી છે. કંપની ચલાવતી આદિવાસી મહિલાઓએ જણાવ્યું કે, નાનપણથી જ તેઓ બધા સીતાફળને બરબાદ થતા જોતા હતા. તે સમયથી તેણી વિચારતી હતી કે જ્યારે આ વિશે કંઇક કરી શકાય છે ત્યારે આવા સારા ફળનો વ્યય થઈ રહ્યો છે. તે જ સમયે, એક એનજીઓની મદદ મળી અને તે પછી ધીમે ધીમે જૂથોમાં કામ કરવાનું શરૂ કર્યું. તે પછી કામ આગળ વધ્યું. નફો જોઈને અન્ય મહિલાઓ પણ આ કામમાં જોડાવા લાગી.
